جراح ارتوپدی
جراح ارتوپدی: در گذشته شکستگی ها، در رفتگی‌ها و بیماری‌های استخوان و مفاصل معمولا توسط جراح عمومی درمان می‌شد. از اواخر دهه ۴۰ خورشیدی که متخصصین ارتوپدی تحصیل کرده وارد ایران شدند کم کم رشته جراحی ارتوپدی برای مردم شناخته شد و بیماری‌های استخوان و مفاصل و همچنین شکستگی‌ها و در رفتگی‌ها توسط جراح ارتوپدی درمان شد.
جراح ارتوپدی به درمان بیمارانی که بیماری‌های استخوان، مفاصل و ستون فقرات دارند می‌پردازد که این بیماری‌ها شامل شکستگی‌ها و دررفتگی‌ها، فلج‌های مادرزادی و اکتسابی، ترمیم زردپی‌ها و اعصاب محیطی و درمان تومورهای استخوانی می باشد.
ارتوپدی شاخه ای از علم جراحی محسوب میشود که فعالیت آن در زمینه سیستم حرکتی بدن می باشد. سیستم حرکتی شامل استخوان ها، مفاصل، عضلات و دیگر بافت هایی می شود که در اندام های حرکتی موجود هستند. جراح ارتوپدی که متخصص استخوان و مفاصل یا جراح استخوان و مفاصل یا ارتوپد هم می باشد سعی می کند با روش های جراحی و غیر جراحی مشکلات سیستم حرکتی بدن را درمان کند.
جراح ارتوپدی کیست و چه کاری انجام میدهد؟
کمر درد، آسیب‌های ورزشی، آرتروز و گرفتگی عضلات گردن از آسیب های استخوانی-عضلاتی است که بر وضعیت و شرایط جسمی بیمار اثر می‌گذارد. تمامی حرکات انسان با مداخله بافت‌ها و استخوان‌ها صورت می‌گیرد و یک عارضه، ناراحتی، سفتی یا شکنندگی در این دو بخش مهم از جسم می‌تواند تمامی عملکرد بدن را مختل کند که در این صورت حتی ممکن است انجام کارهای ساده روزمره نیز غیرممکن گردد. جراح ارتوپدی، این عوارض موجود در ساختمان استخوانی و عضلاتی را به خوبی می شناسد و بهترین مرجع برای درمان، تسکین و رفع نشانه‌های مشکلات و دردهای استخوان و عضلانی می باشد.
جراح ارتوپدی قادر است پاره ای از مشکلات استخوانی-عضلاتی را بدون نیاز به جراحی و از طریق ورزش، درمان دارویی و دیگر روش‌های بازسازی، درمان کند. در صورتی هم که جراح ارتوپدی تشخیص دهد که انجام جراحی ضرورت دارد ممکن است درمان از طریق جراحی را برای بیمار انجام دهد.
جراح ارتوپدی قادر است بیمارانی از تمامی سنین و حتی افراد مسن را در شرایط مختلفی مثل پارگی، شکستگی، اختلالات، بیماری‌ها، ناهماهنگی‌ها، پیچ‌خوردگی‌ها رو گسستی عضلات و استخوان‌ها درمان نماید. نکته مهمی که در مراجعه به جراح ارتوپدی وجود دارد اینست که بیمار باید در هنگام مراجعه به جراح ارتوپدی به خوبی از دستورات پزشک خود پیروی نماید و با همکاری همه‌جانبه، طبق نظر جراح ارتوپدی پیش برود.
جراح ارتوپدی چه مشکلاتی را درمان می کند؟
- آسیب های استخوان ها و مفاصل که بر اثر ضربات منجر به شکستگی، دررفتگی، کشیدگی و رگ به رگ شدن، پاره شدن تاندون ها، رباطها و … می شود
- آسیب‌های ورزشی
- خراب شدن مفاصل بدن مثل آرتروز و ساییدگی مفصل
- عفونت اندام‌ها
- تومورهای استخوان و بافت‌های نرم اندام
- بیماری‌های مادرزادی اندام‌ها
ریشه کلمه ارتوپدی
کلمه ارتوپدی دارای ریشه یونانی است و اولین بار توسط آقای نیکولاس آندری Nicolas Andry در سال ۱۷۴۱ میلادی از ادغام دو لغت ارتو Orthos به معنای صاف و مستقیم و لغت پدی Paideion به معنای کودک و بچه درست شد. علت ترکیب این دو کلمه به این دلیل بود که در ابتدا ارتوپدی به منظور صاف کردن اندام‌ها در کودکانی به کار می رفت که دست و پا یا ستون فقرات آنان کج بود.
بورد تخصصی ارتوپدی
در ایران افرادی که دارای مدرک دکترای پزشکی هستند با گذراندن یک دوره تخصصی چهار ساله در دانشکده های پزشکی مدرک تخصصی ارتوپدی یا همان جراح ارتوپدی را دریافت می‌کنند. به این دوره جراحی ارتوپدی، دوره رزیدنتی هم می گویند و به پزشکی که در حال گذراندن این دوره است رزیدنت می گویند. بعد از گذراندن این دوره چهار ساله فرد رزیدنت امتحانی به نام بورد تخصصی ارتوپدی می دهد و اگر این امتحان را با موفقیت پشت سر بگذارد صاحب بورد تخصصی می شود.
زیرشاخه های ارتوپدی
به دلیل گسترش انفجار گونه علوم در همه شاخه ها و از جمله ارتوپدی، جراح ارتوپدی نیز به زیر شاخه هایی تقسیم شده است و خیلی از افراد که جراح ارتوپدی هستند، فعالیت کاری خود را به یک زیر شاخه خاص محدود کرده‌اند. آنان با این روش سعی می‌کنند بیشترین تمرکز خود را در یک زمینه بگذارند تا صاحب علم و تجربه بیشتری در آن زمینه شوند. این زیر شاخه ها عبارتند از:
جراحی دست
جراحی شانه و آرنج
جراحی ستون مهره
جراحی لگن و مفصل ران
جراحی زانو
جراحی پا
جراحی ارتوپدی کودکان
حراجی تومورهای سیستم حرکتی
زیر شاخه های تخصصی
البته همه زیر شاخه های تخصصی که در بالا گفته شد فقط مختص جراح ارتوپدی نمی باشند. مثلا متخصصین جراحی عمومی هم زیر شاخه تخصصی به نام جراحی دست دارند و یا اینکه متخصصین جراحی اعصاب نیز اعمال جراحی ستون فقرات را انجام می‌دهند. دربرخی از این زیر شاخه ها و در برخی از کشورها دوره های تخصصی چند ماهه تا یک ساله ای هست که آنان را فلوشیپ می نامند. پزشک دارای جراحی ارتوپدی با گذراندن این دوره ها در دانشکده های پزشکی، مهارت‌های عملی خود را در درمان بیماری‌های یک زیر گروه تخصصی خاص بیشتر می کنند.
درمان های جراح ارتوپدی
درمان‌هایی که توسط جراح ارتوپدی انجام میشود:
جااندازی شکستگی ها بصورت بسته با کمک عمل جراحی
اعمال جراحی تعویض مفصل
آرتروسکوپی مفاصل
استئوتومی استخوان‌ها و تصحیح تغییر شکل آنها
پیوند استخوان
ترمیم عصب
ترمیم یا جابجا کردن تاندونها
چکونگی آسیب دبدن استخوان ها از نظر جراح ارتوپدی
به گفته جراح ارتوپدی، استخوان به دلایل مختلفی می توانند دچار آسیب شود و نیاز به درمان دارویی و یا جراحی توسط جراح ارتوپدی داشته باشد که شایع ترین آسیب های استخوانی عبارتند از:
انواع شکستگی های استخوان بر اثر ضربه
پوکی استخوان
تومور استخوانی
عفونت استخوانی
بیماری های مادرزادی استخوان
تغییر شکل پیدا کردن استخوان ها
جراح ارتوپد چه نوع اعمال جراحی بر روی استخوان انجام می دهد؟
انواع اعمال جراحی که توسط جراح ارتوپدی روی استخوان انجام می شود عبارتند از:
۱-جا انداختن قسمت شکسته شده استخوان و سپس گچ گرفتن آن
۲-جا انداختن باز شکستگی استخوان و سپس بی حرکت کردن آن به کمک پیچ و پلاک یا میله داخل استخوانی
۳-استئوتومی استخوان و تصحیح کردن شکل استخوان های تغییر یافته
۴-باز کردن دریچه در استخوان در جراحی استئومیلیت (عفونت استخوان)
۵-بلند کردن و کوتاه کردن استخوان
۶-انجام جراحی آمپوتاسیون یا قطع عضو
۷-اپی فیزیودز
۸-نمونه برداری از استخوان
۹-بیرون آوردن تومورهای استخوانی
۱۰-پیوند استخوان در مواقعی که استخوان ها جوش نمی خورند
شایع ترین مشکلات ارتوپدی در زنان
امروزه بیماری ها و آسیب های ارتوپدی, باتوجه به بالابودن آمار تصادف ها و بروز حوادث طبیعی و غیرمترقبه, جزو پنج بیماری شایع دنیا به حساب می آید معمولا شکستگی های ناحیه مچ دست وپا, بازو, شانه, لگن, ران و ساعد از مهم ترین آسیب های ارتوپدی در بین افراد است
سلامتی و کارکرد مناسب سیستم عضلانی اسکلتی، با نحوه فعالیت سایر دستگاه های بدن، ارتباط مستقیمی دارد؛ اما به دلیل نوع شیوه زندگی ماشینی امروزه ، کم تحرکی، نوع فرهنگ غذاهای مصرفی نادرست ، ورزش و فعالیت های بدنی، ایجاد تصادف ها، حوادث طبیعی، غیرمترقبه و…، باعث شده امروزه سلامت و عملکرد این بخش از سیستم بدنی، بیشتر به خطر بیفتد.
از بیماری های شایع میتوان استئوآرتریت یا آرتروز(ساییدگی مفصل)، دفرمیته‌ها مانند زانوی پرانتزی، ضربدری و ساییدگی کشکک را در جوان‌ها به‌ویژه درخانم‌ها را شایع‌ترین بیماری‌های زانو در ارتوپدی نام برد
مشکلی در کمین خانم‌های جوان
بیماری‌های روماتیسمی و آرتریت روماتوئید(روماتیسم مفصلی) یکی دیگر از ضایعه‌هایی است که بیشتر متوجه خانم‌ها است. این ضایعه‌های تخریبی مفصل بیشتر در سن جوانی رخ میدهد. علامت اولیه درد در دست‌ها، مچ‌دست و گاهی پاها است و گاهی مفصل بزرگ را هم درگیر می‌کند. مفصل گرفتار به‌طور مزمن تخریب خواهد شد و تشخیص بالینی و با استفاده از رادیولوژی و آزمایش است.
علت شایع‌ترین بیماری های ارتوپدی
شایع‌ترین بیماری‌های ارتوپدی عبارت‌اند از: بیماری، جراحت یا بیماری‌هایی که باعث مشکلات زانو، سر و گردن، کتف در رفته، غضروف‌های پاره شده، درد پا و فیبرومیالژیا میشود. اینها تنها چند مورد از شایع‌ترین بیماری های ارتوپدی شناخته شده هستند. درمان‌های زیادی برای اختلالات ارتوپدی وجود دارد. شایع‌ترین بیماری های ارتوپدی در اثر عوامل زیادی ایجاد میشود از جمله:
تروما اسکلتی عضلانی، صدمات ورزشی، اختلالات نخاعی و آسیب، عفونت، اختلالات مادرزادی و تومورها. هدف ما از این مقاله آشنایی بیشتر با شایع‌ترین بیماری های ارتوپدی و نحوه تشخیض و درمان و مراقبت از اختلالات ارتوپدی است.
شایع‌ترین بیماری های ارتوپدی
آرتریت
یکی از شایع‌ترین بیماری های ارتوپدی آرتریت و سایر بیماری های روماتیسمی است که باعث درد، تورم و حرکات محدود می‌شوند. آنها روی مفاصل و چینی‌جاهای اطراف بدن تأثیر می‌گذارند. آرتریت به معنای التهاب مفصل است. مفصل جایی است که دو یا چند استخوان به هم متصل می‌شوند. بیماری های روماتیسمی عبارت‌اند از هر گونه بیماری که باعث درد، سفتی و تورم در مفاصل، ماهیچه‌ها، تاندون ها، رباطها و یا استخوان‌ها میشود. آرتریت مزمن یا به ندرت تغییر می‌کند و می‌تواند به آرامی پیشرفت کند و متاسفانه بسیاری از علل آرتروز ناشناخته است.
کمر درد
یکی از مهمترین مشکلات ارتوپدی امروزه، کمردرد است که می‌تواند ناشی از فعالیت‌های بیش از حد و شدید، استفاده نادرست و قرار گرفتن در معرض ارتعاش‌های مداوم باشد. ضایعات یا آسیب دیدگی در پشت ممکن است سبب کمردرد مزمن شود
شکستگی‌های استخوان
یکی دیگر از شایع‌ترین بیماری های ارتوپدی شکستگی‌های استخوان بدن است که قطعاً مشکل ارتوپدی شایع‌تری هستند. شکستگی جزئی یا کامل در استخوان رخ میدهد. هنگامی که یک شکستگی در استخوان اتفاق می‌افتد، آن را به عنوان باز یا بسته طبقه بندی می‌کنند. شکستگی‌های باز یا شکستگی‌های ترکیب شده شامل استخوان‌هایی است که از پوست خارج می‌شوند و یا زخم‌هایی که استخوان‌ها را از طریق پوست باز می‌کند.
درد گردن
درد گردن یکی دیگر از شایع‌ترین بیماری های ارتوپدی است. درد گردن می‌تواند در اثر تروما یا ضربه به گردن یا آسیب به عضلات و رباط گردن، دیسک گردن یا آرتروز باشد. تومورها و ناهنجاری‌های مادرزادی مهره ها می‌توانند درد گردن را به شدت افزایش دهند. چرخش و انحراف مهره‌های گردن نیز می‌تواند باعث درد گردن شوند، درد گردن می‌تواند باعث سردرد و درد در شانه‌ها و پشت شود.
فیبروزیت (سندرم فیبرومیالژی)
فیبرومیالژیا یک بیماری است که موجب درد در عضلات و بافت نرم در سراسر بدن میشود. این وضعیت مداوم (مزمن) است که می‌تواند گردن، شانه، پشت، سینه، باسن، بازو و پاها را تحت تأثیر قرار دهد. علت آن ناشناخته است. محققان معتقدند علت بروز این بیماری ارتباطی با مشکلات خواب و استرس دارد. همچنین ممکن است با مشکلات ایمنی، غدد درون ریز و یا بیوشیمی مرتبط باشد.
پوکی استخوان
پوکی استخوان از شایع‌ترین بیماری های ارتوپدی در جامعه انسانی است. بدن به طور مرتب اجزای استخوان را جایگزین می‌کند. وقتی که این اجزاء به سرعت از بین می‌روند یا به سرعت به وجود می‌آیند (هر دو)، پوکی استخوان رخ میدهد، پوکی استخوان می‌تواند علت بیشتر شکستگی‌ها استخوان باشد.شایع‌ترین بیماری های ارتوپدی
دکتر حامد حکیمی – متخصص ارتوپدی
